Spółdzielnia mieszkaniowa to podmiot gospodarczy, który pozwala na dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczbie członków. Tego rodzaju przedsiębiorstwo posiada osobowość prawną i działa na podstawie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz ustawy o prawie spółdzielczym. Głównym zadaniem spółdzielni mieszkaniowej jest zaspokajanie potrzeb jej członków, w tym dostarczanie im lokali mieszkalnych, lokali użytkowych o innym przeznaczeniu czy domów jednorodzinnych. Spółdzielnie mieszkaniowe dodatkowo ustanawiają prawa do lokali na rzecz ich członków. Do podstawowych obowiązków należy również budowanie, nabywanie oraz zarządzanie nieruchomościami, które stanowią własność spółdzielni. Na podstawie zawartej umowy z właścicielem innych nieruchomości, spółdzielnie mogą także zarządzać lokalami, które nie są jej własnością.

Członkowie spółdzielni

Członkami spółdzielni mieszkaniowej mogą być zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne- jednak w tym przypadku nie mogą one posiadać spółdzielczego, lokatorskiego prawa do lokalu. Podstawowe prawa członków spółdzielni to uczestniczenie w zebraniach, składanie projektów uchwał, wniosków o poprawki do istniejących już uchwał oraz możliwość oddawania głosów. Członkowie mogą wybierać lub zostać wybranym do organów spółdzielni. Jednym z praw wynikających z funkcjonowania spółdzielni jest możliwość korzystania z obowiązków ustalonych i zawartych w statucie spółdzielni mieszkaniowej. Każdy członek ma też prawo do wglądu w dokumenty wewnętrzne spółdzielni, takie jak protokoły, sprawozdania finansowe, zawierane umowy czy ustanowione uchwały. Oprócz praw członkowie spółdzielni mają również swoje obowiązki. Jednym z podstawowych zadań członków to przede wszystkim przestrzeganie praw, które ustanowione są w statucie spółdzielni mieszkaniowej. Każdy z członków powinien ponadto umożliwiać spółdzielni realizowanie jej zadań i dbać o jej dobro. Członkowie muszą także terminowo pokrywać wszelkie opłaty za czynsz, które ustalane są indywidualnie w każdej spółdzielni, a w ich skład wchodzą między innymi opłaty z tytułu eksploatacji lokalu (np. opłaty za media) czy nieruchomości stanowiącej część wspólną ( np. opłaty na remont klatki schodowej).

Historia spółdzielni w Polsce

Historia spółdzielni mieszkaniowych w Polsce ma swój początek w latach 90. XIX wieku. Pierwsza spółdzielnia o nazwie Towarzystwo Pomoc- Spółka Budowlana, powstała w Poznaniu. W kolejnych latach zostały utworzone spółdzielnie w Krakowie, Gnieźnie, Inowrocławiu czy Lesznie, jednak niewątpliwie największe znaczenie miała utworzona w roku 1920 Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa. W okresie dwudziestolecia międzywojennego występowały dwa rodzaje spółdzielni mieszkaniowych: własnościowe oraz lokatorskie. Różniły się one przede wszystkim formą własności, ale także rozmiarem lokali oraz infrastrukturą. W październiku 1920 roku została uchwalona Ustawa o Spółdzielniach mieszkaniowych, która określała obowiązki oraz zasady funkcjonowania spółdzielni, z których wiele nadal obowiązuje. Tuż przed wybuchem II Wojny Światowej spółdzielnie zrzeszały około 10 000 członków.  Najgorszym okresem dla spółdzielni mieszkaniowych był okres powojenny, ze 192 spółdzielni pozostały jedynie 73. Spółdzielnie nie miały praw do zarządzania mieszkaniami spółdzielczymi, nie mogły także zaciągać kredytów i kupować materiałów w hurtowych cenach. Przełom nastąpił w 1956 roku, kiedy powstał Spółdzielczy Fundusz Budowlany, Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane oraz Bank Spółdzielczy. Wtedy też zmieniła się polityka państwa w stosunku do spółdzielni mieszkaniowych. Ustalono zasady budowy oraz normy powierzchni mieszkań. Wprowadzono szereg rozwiązań, które ułatwiały funkcjonowanie spółdzielni i doprowadziły do ich rozwoju. W związku z tym pod koniec lat 60. liczba spółdzielni mieszkaniowych w Polsce wzrosła do 1130, stale się zwiększając. Obecnie jest ich ponad 2000 (dane GUS na rok 2016).

Zadania

Dawniej spółdzielnie mieszkaniowe były głównie zrzeszeniami, które umożliwiały ich członkom wspólnym wysiłkiem budować i zarządzać mieszkaniami. Chociaż minęło wiele lat od utworzenia pierwszej spółdzielni w Polsce i zmieniały się one na przestrzeni wieków, do dzisiaj spółdzielnie mają podobny charakter funkcjonowania, a ich głównymi zadaniami jest zarządzanie nieruchomościami oraz działanie na korzyść jej członków.